شاهنامه شاه طهماسب با نگاره های کم نظیر و چشم نوازش بدون شک یکی از نفیس ترین و مهم ترین نسخه های مصور شاهنامه فردوسی و از ارزشمندترین نمونه های کتاب آرایی کشورمان است.
این کتاب پس از پایان مکتب هرات و در آغاز شکوفایی مکتب تبریز به سفارش شاه اسماعیل صفوی و با هدف ایجاد نسخه شاهنامه ای بهتر و مفصل تر از شاهنامه بایسنقری که فاخرترين نسخه ی شاهنامه ی مکتب هرات بود به افتخار و به نام ولیعهدش، به هنرمندان دربار سفارش داده شد. شاه اسماعیل که کتابخانه سلطنتی خود را در تبریز بنیان نهاده و کمال الدین بهزاد را به ریاست آن و جمع آوری هنرمندان درجه اول از همه جای ایران گمارده بود کتابی سفارش داد که خلق آن نزدیک به ۱۵ سال طول کشید.
این کتاب با ۲۵۸ مجلس نقاشی فراهم آمد که از نظر کثرت تعداد نقاشی ها با هیچ یک از نسخه های شاهنامه قبل یا بعد از خود قابل مقایسه نیست. شاه اسماعیل هرگز تمام شدن این کتاب را ندید.
در این نسخه که نمونه ای بی بدیل از هنر دوران صفوی است، بیش از یک صد تن تحت عناوین نگارگر، خطاط، مذهب، جدول کش، مرکب ساز قلم مو ساز، لاجورد شو، افشان کر، مهره کش، کاغذساز، صحاف و جلدساز تحت سرپرستی سلطان محمد وسپس دوست محمد، فعالیت کردداند.
این نسخه در سال ۹۴۷ شمسی (۱۵۶۸ میلادی) از ایران به امپراطوری عثمانی سفر کرد اما از آن پس اطلاعات کمی درباره محل و شرایط نگهداری کتاب وجود داشته. آنچه مسلم است این شاهنامه در سال ۱۸۰۰ جزئی از کتابخانه سلطنتی استانبول بوده، چراکه مجید عارفی، کتابدار سلطان سلیم سوم، مشخصات آن را در این سال یادداشت کرده است.
خبر بیشتری از این نسخه نیست تا سال ۱۹۰۳ که این کتاب سر از مجموعه ی بارون ادمون دوروتشیلد در پاریس در می آورد. در سال ۱۹۵۹ آقای آرتورای هوتون، میلیونر آمریکایی، آن را از خانواده روتشيلد خریداری می کند و شاهنامه شاه طهماسبی از این پس در محافل هنری مغرب زمین نام جدیدی پیدا می کند: شاهنامه ی هوتون، هوتون در سال ۱۹۷۲ تعداد ۷۸ برگ ازنگارگری های این کتاب را به موزه متروپولیتن نیویورک اهداء نمود و باقی صفحات و نقاشی ها را با در مجموعة شخصی اش نگه داشت یا به مرور به موزه ها و مجموعه های شخصی مختلفی فروخت. شرح روایت پیشنهاد فروش این نسخه ها به ایران پیش و پس از انقلاب و چگونگی به تحقق پیوستن آن در مقدمه نسخه فعلی آمده است. پروژه های ۰۰۹۸۲۱ که از فعالیت های اساسی خود انتشار کتاب و نمونه های چاپی مبتنی بر تصویر مرتبط با هنرهای دیداری را تعریف کرده است، به دلیل اهمیت زیاد این نسخه چندین سال پیش بر آن شد تا چاپ این کتاب را با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران در برنامه کاری خود قرار دهد.
هدف این بود که این کتاب وزین با کیفیتی قابل اعتنا همچون نسخه چاپی موزه متروپولیتن نیویورک که کامل ترین نسخه شاهنامه شاه طهماسبی است، و در عین حال با قیمتی مناسب در خاک موطنش منتشر شود، اما علی رغم تلاش و پیگیری های فراوان، این امر میسر نشد تا پاییز سال ۱۳۹۸ که سرانجام این پیشنهاد با موافقت ریاست موزه هنرهای معاصر تهران مواجه شد. پس از آن بود که آماده سازی و چاپ این نسخه ارزشمند با بودجه شخصی و حمایت نشر موزه آغاز شد. در این مسیر، کار آماده سازی روی تک تک آثار شاهنامه صورت گرفت و همه مواردی که در نسخه ی متروپولیتن هم حتی به غلط قید شده و به چشم متخصصان ایرانی و شاگردان شاهنامه شناسان نیز نیامده بود (مواردی چون عنوان صفحات تشخیص سرلوحه ها برخی از دوره ها) اصلاح شد. همچنین، همة تصاویر از ابتدا مورد بازبینی و ویرایش دقیق قرار گرفتند تا این نسخه از نظر دقت رنگی کیفیت جزييات و وضوح، با حفظ وفاداری نسبت به مرجع، منتشر شود. نسخه ی فعلى شاهنامة شاه طهماسب که با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران و پروژه های ۰۰۹۸۲۱ منتشر شده است شامل نشر تصاویر عین به عین همه ۲۵۸ نگارگری شاهنامه شاه طهماسب بعلاوه هشت تصویر از شمسه، کتیبه، آستر بدرقه وجلد باحفظ مقياس واندازه های نگاره ها با اندازه های نمونه اصلی است.
کتاب حاضر همچنین شامل مقدمه ای از استوارت گری ولش، پژوهشگر شاهنامه شناس و نمایهای تصویری از شخصیت های حاضر در نگارگری های شاهنامه طهماسبی است.
